Architect Joris Molenaar heeft een fascinatie voor cultureel erfgoed. “Het zijn vaak indrukwekkende gebouwen, die het verhaal van een omgeving dragen. Dat geldt zeker ook voor het voormalige Zuiderziekenhuis. Aan ons de taak het oude gebouw een nieuwe betekenis te geven en een hoofdstuk toe te voegen aan de rijke historie ervan. Uiteraard met behoud van zoveel mogelijk historische structuren, elementen en details. Het zal je verbazen, maar het oude ziekenhuis leent zich eigenlijk heel goed voor het realiseren van een woonprogramma met appartementen.”

Een gebouw met een verhaal
“De bouw van het ziekenhuis startte in de jaren 20 van de vorige eeuw met de ontwikkeling van Rotterdam Zuid en is een verhaal op zich. De realisatie ging traag en plannen werden continu bijgesteld. Vaak werden er weer delen afgebroken omdat wensen veranderden of omdat er geen geld was voor de gehele opzet. Een voorbeeld: er was een ketelhuis opgenomen in de grootse plannen, bestemd voor het verwarmen van alle te bouwen ziekenhuisgebouwen. Op een gegeven moment werd besloten dit ketelhuis niet apart, maar in het poortgebouw onder te brengen. Daarvoor werd een deel van dat poortgebouw weer afgebroken en opnieuw opgebouwd. Ook werd er nog veel meer tijdens de bouw aangepast als gevolg van wijzigende medische inzichten.”

Permanente verandering
“Het Zuiderziekenhuis zou in eerste instantie een complex met paviljoens worden. Het ZuideR Carré was als hoofdgebouw bedacht en zou los komen te staan, maar werd tijdens de bouw toch weer verbonden met de ervoor liggende paviljoens. Het illustreert de permanente verandering die plaatsvindt in dit soort gebouwen. Ziekenhuisgebouwen moeten sowieso flexibel zijn. Nieuwe afdelingen, nieuwe behandelingswijzen en een veranderende kijk op zorg maken dat je ook toen al een ziekenhuisgebouw eenvoudig moest kunnen aanpassen. In de repetitieve structuur van het Carrégebouw zie je die flexibiliteit heel goed terug.”

Respect voor de architectuur
“De al aanwezige ziekenhuisstructuur van het gebouw bleek heel werkbaar bij het transformeren naar appartementen. In feite zijn alleen de buitenmuren en een binnenmuur in de lengterichting dragende elementen. Daartussen werd al veelvuldig geschoven met kamers, zalen en andere ruimtes: een wandje hier en een wandje daar. Doordat je die kunt verwijderen ontstaat een open structuur die plek biedt aan 72 appartementen, variërend in grootte, indeling en ligging. Waarbij we uiteraard de architectonische karakteristieken en historische eigenaardigheden van het gebouw hebben gerespecteerd zoals de kenmerkende bakstenen gevels, ritmische vensterreeksen, glazen trappenhuizen met prachtige robuuste trappen, erkers en torenaccenten.”

Waardevolle elementen
“Alle waardevolle elementen van het gebouw wilden we zo goed mogelijk bewaren. Daarom hebben we aan het exterieur slechts terughoudende toevoegingen aangebracht, zoals balkons. Met het oog op hedendaags wooncomfort zijn op de 1e en 2e verdieping van de hoofdgevel individuele, ijle balkons gehangen en is aan de noordzijde langs de woningen op de begane grond een smalle balkonstrook toegevoegd met daaronder souterrainkamers. De zijgevels krijgen grotere balkons, afgestemd op de appartementomvang daarachter.”

Alle 72 anders
“De nieuwe hoofdingang bevindt zich aan de vroegere achterkant, aan de noordzijde, en is extra geaccentueerd door de glazen aanbouw met royale trap en luifel. Aan de binnenhof bevinden zich de voordeuren van de meeste appartementen, te bereiken via nieuwe galerijen. Op de plek waar ooit de kapel centraal in de binnenhof was onder een koepel, komen ook nog twee bijzondere appartementen. Uiteindelijk worden het er dus 72, die grofweg zijn in te delen in acht verschillende basistypen. Maar als je goed kijkt, zal je zien dat elk appartement toch weer net even anders is. Een muurtje extra hier of daar, een net iets andere raampartij, een tweelaagse appartement of een balkon in de kap. Juist die verschillen maken dit project extra bijzonder en aantrekkelijk voor de toekomstige bewoners. Er is echt wat te kiezen.”

Parel van Vreewijk
“Als architectenbureau richten wij ons op de toekomst van het bestaande. En stellen we ons steeds de vraag hoe we waarde kunnen toevoegen aan een gebouw, zodat het weer voor jaren meegaat. Na de oorlog richtte bouwend Nederland zich vooral op nieuw, nieuw, nieuw. Tegenwoordig kijken we veel beter naar wat we al hebben en hoe we de karakteristieke structuur van een gebouw kunnen behouden en zichtbaar maken. Ook het Zuiderziekenhuis is niet gebouwd om het na een aantal decennia weer af te breken, dat blijkt wel als je kijkt naar de aandacht en schoonheid die erin zit en de aanpasbaarheid. Misschien nog wel even belangrijk: er is niks duurzamer en circulairder dan werken met bestaande gebouwen. In de wandelgangen wordt Het ZuideR Carré al ‘de Parel van Vreewijk’ genoemd. Wij zijn ervan overtuigd dat het ook echt de parel van de buurt wordt.”